Rury PEX to trzon nowoczesnych systemów instalacyjnych – od ogrzewania podłogowego po wodę użytkową. Ale nie każda rura PEX jest taka sama. W zależności od zastosowanej technologii produkcji, mamy do czynienia z trzema głównymi rodzajami rur PEX, są to: PEX-a, PEX-b oraz PEX-c.
W tym artykule wyjaśniamy różnice pomiędzy poszczególnymi rodzajami rur PEX, ich właściwości oraz zastosowanie. Dowiesz się, czym się charakteryzują oraz który rodzaj będzie najlepszy do konkretnej instalacji.
Spis treści:
- Czym jest sieciowanie rur PEX?
- PEX-a – charakterystyka
- PEX-b – charakterystyka
- PEX-c – charakterystyka
- Porównanie Rur PEX-a, PEX-b i PEX-c – tabela
- Co należy sprawdzić kupując rurę PEX – Checklista
- FAQ – Najczęściej zadawane pytania o rodzaje rur PEX
1. Czym jest sieciowanie rur PEX?
Sieciowanie rur PEX to fizyczny lub chemiczny proces, w którym liniowa struktura molekularna polietylenu jest przemianowana na trójwymiarową, sieciową strukturę z wiązaniami poprzecznymi między łańcuchami polimerowymi. Proces ten sprawia, że materiał zyskuje odporność na:
- wysokie temperatury (do 95°C, chwilowo nawet 110°C),
- ciśnienie,
- odkształcenia, pękanie naprężeniowe oraz uszkodzenia mechaniczne,
- elastyczność,
- lepszą trwałość w instalacjach wodnych i grzewczych.
Proces sieciowania polega na tworzeniu dodatkowych wiązań między długimi łańcuchami molekularnymi polietylenu, co znacznie poprawia właściwości materiału w porównaniu do tradycyjnego polietylenu. Bez procesu sieciowania, rury polietylenowe posiadałyby znacznie niższą odporność temperaturową (do ok. 40°C) i znacznie mniejszą trwałość.
Podsumowując, sieciowanie rur PEX to technologia, która poprawia termiczne i mechaniczne właściwości polietylenu, dzięki czemu umożliwiają bezpieczne i trwale zastosowanie ich w nowoczesnych instalacjach wodnych oraz grzewczych.
W zależności od użytej metody sieciowania uzyskujemy różne rodzaje rur PEX, są to:
- PEX-a: sieciowany metodą peroksydową / nadtlenkową (chemiczną) – nadaje rurze elastyczność i odporność na pękanie naprężeniowe.
- PEX-b: sieciowany silanem (chemicznie, z udziałem wilgoci) – jest mniej elastyczny, ale cechuje go dobra trwałość.
- PEX-c: sieciowany radiacyjnie (elektronami) – zapewnia umiarkowaną elastyczność i wytrzymałość.
2. PEX-a – charakterystyka
Technologia:
Sieciowanie PEX-a odbywa się przy pomocy nadtlenków (peroksydów) podczas ekstruzji; jest to tzw. metoda Engela. To najtrwalszy i najbardziej elastyczny oraz zaawansowany technologicznie rodzaj rury PEX.
Cechy:
- PEX-a charakteryzuje bardzo wysoka odporność na pękanie naprężeniowe;
- Uzyskuje najlepszą elastyczność spośród wszystkich typów rur PEX;
- Dobrze znosi zginanie. Jest idealny do układania w podłodze, dlatego najczęściej wybierany do systemów ogrzewania podłogowego;
- Może być prostowany po zgięciu (efekt „pamięci kształtu”);
- Zapewnia wysoką długą żywotność (nawet do 50 lat), odporność na korozję oraz niskie i wysokie temperatury, dzięki czemu można je stosować w instalacjach ciepłej i zimnej wody;
- Rury PEX-a są higieniczne i bezpieczne dla zdrowia, nie wpływają na smak wody, dzięki czemu można je stosować do wody pitnej;
- System PEX-a jest droższy od PEX-b i PEX-c.
Zastosowanie:
- Ogrzewanie podłogowe
- Instalacje ciepłej i zimnej wody użytkowej
- Systemy c.o.
3. PEX-b – charakterystyka
Technologia:
W tej metodzie do polietylenu dodaje się związki silanowe, a następnie – przy udziale wilgoci – następuje chemiczne sieciowanie materiału. Proces ten określa się również jako metodę wilgociową. PEX-b jest najczęściej spotykanym typem rur w systemach instalacyjnych w Europie Środkowo-Wschodniej, w tym w Polsce.
Cechy:
- Nieco mniej elastyczny od PEX-a, ale nadal bardzo trwały
- Wyższa sztywność – łatwiejszy montaż w liniach prostych
- Bardzo dobra odporność na temperaturę, ciśnienie, korodowanie i osady
- Świetny stosunek trwałości, dostępności do ceny
Zastosowanie:
- Instalacje wodne (zimna / ciepła woda)
- Ogrzewanie grzejnikowe
- Ogrzewanie podłogowe
4. PEX-c – charakterystyka
Technologia:
Sieciowanie PEX-c to proces fizyczny, polegający na promieniowaniu elektronowym po wytworzeniu rury, tzw. metodą napromieniowania. Nie stosuje się środków chemicznych, co sprawia, że jest to proces bardzo „czysty”. Jest to rzadziej spotykany system, ale również skuteczny, jak pozostałe technologie PEX. System ten stanowi często kompromis pomiędzy droższymi rurami PEX-a a tańszymi PECX-b, oferując dobry stosunek ceny do jakości.
Cechy:
- Posiada dobre parametry sanitarne i stabilną strukturę chemiczną;
- Ma najniższy poziom sieciowania spośród pozostałych typów PEX (ok. 60-65%) oraz ograniczoną pamięć kształtu;
- Cechuje się umiarkowaną elastycznością (jest mniej elastyczny niż PEX-a, ale bardziej niż PEX-b);
- Posiada dobrą odporność na wysokie i niskie temperatury, ciśnienie, korozję oraz osady;
- Jest mniej podatny na uszkodzenia lub wycieki spowodowane rozmrażaniem lub zamarzaniem niż rury PEX-b.
Zastosowanie:
- W instalacjach, gdzie wymagana jest dobra odporność mechaniczna i termiczna, ale niekoniecznie elastyczność
- Ogrzewanie podłogowe
- Proste instalacje c.o.
- Instalacje ciepłej i zimnej wody użytkowej
- Przemysł, gdzie ważne jest unikanie chemii w materiale
5. Porównanie Rur PEX-a, PEX-b i PEX-c – tabela
| Cecha | PEX-a | PEX-b | PEX-c |
|---|---|---|---|
| Metoda sieciowania | Peroksydowa | Silanowa | Radiacyjna |
| Stopień sieciowania | 80–75% | 70–65% | 65-60% |
| Elastyczność | Bardzo dobra | Dobra | Umiarkowana |
| Odporność na ciśnienie | Bardzo dobra | Dobra | Dobra |
| Cena | Wysoka | Średnia | Niska |
| Pamięć kształtu | Tak | Ograniczona | Ograniczona |
| Zastosowanie w podłogówce | Idealny | Bardzo dobry | Możliwy |
Wybór odpowiedniego typu rury PEX ma kluczowe znaczenie dla trwałości i niezawodności instalacji. Różnice pomiędzy PEX-a, PEX-b i PEX-c wynikają głównie z technologii produkcji i wpływają na elastyczność, odporność na temperatury i ciśnienie, a także na cenę.
6. Co należy sprawdzić kupując rurę PEX – Checklista
☑️ Sprawdź oznaczenia na rurze – typ PEX, producent, norma (np. EN ISO 15875).
☑️ Dobierz rodzaj rury PEX do rodzaju instalacji (woda, c.o., podłogówka, itp.).
☑️ Dobierz średnicę, grubość, klasę zastosowania, ciśnienie robocze i max. temperatura pracy (dobrane do instalacji).
☑️ Upewnij się, czy rura ma barierę antydyfuzyjną (np. EVOH) jeśli rura będzie używana w instalacji grzewczej.
☑️ Zweryfikuj kompatybilność z używanymi złączkami i narzędziami.
☑️ Sprawdź, czy rura ma atest higieniczny (dla wody użytkowej).
☑️ Sprawdź datę produkcji i numer partii (im nowszy materiał, tym dłużej wytrzyma).
☑️ Dobierz odpowiednią długość zwoju rury, dostosowaną do instalacji (aby zminimalizować ilość połączeń w instalacji).
☑️ Sprawdź, czy rura nie ma żadnych uszkodzeń, rys, wgłębień, zgnieceń, złamań czy przetarć.
☑️ Jeśli to możliwe, sprawdź jak była / jest przechowywany zwój rur (czy aby nie był wystawiony na długotrwałe działanie promieni UV, rura nie powinna być wyblakła).
FAQ – Najczęściej zadawane pytania o rodzaje rur PEX
Czym różnią się rury PEX-a, PEX-b i PEX-c?
Główna różnica leży w metodzie sieciowania:
PEX-a – sieciowany chemicznie (peroksydowo), bardzo elastyczny, odporny na pękanie,
PEX-b – sieciowany silanowo, mniej elastyczny, ale trwały i najczęściej stosowany w Polsce,
PEX-c – sieciowany radiacyjnie, mniej popularny, ekologiczny, ale mniej odporny na uszkodzenia mechaniczne.
Który typ rur PEX jest najlepszy do ogrzewania podłogowego?
Do ogrzewania podłogowego najlepiej sprawdzi się PEX-a lub PEX-b. PEX-a jest bardziej elastyczny i umożliwia łatwiejsze prowadzenie rur w wylewce, ale jest też droższy. PEX-b to kompromis między jakością a ceną i także bardzo dobrze sprawdza się w podłogówce
Czy PEX-b jest gorszy od PEX-a?
Nie – jest inny, a niekoniecznie gorszy. Choć PEX-b ma nieco mniejszą elastyczność i niższy stopień sieciowania niż PEX-a, nadal oferuje bardzo dobre parametry do większości instalacji wodnych i grzewczych. Jest też bardziej przystępny cenowo.
Jak rozpoznać, jakiego rodzaju rurę PEX kupuję?
Sprawdź oznaczenia nadrukowane na rurze – powinny zawierać typ PEX (np. PEX-a), normy (np. EN ISO 15875), nazwę producenta oraz dane techniczne. W razie wątpliwości poproś sprzedawcę o deklarację zgodności lub kartę techniczną produktu.
Czy każda rura PEX ma barierę antydyfuzyjną?
Nie. Bariera antydyfuzyjna EVOH to dodatkowa warstwa chroniąca przed przenikaniem tlenu do instalacji grzewczej. Nie jest wymagana w instalacjach z zimną wodą, ale jest kluczowa w instalacjach c.o. i podłogowych, ponieważ zapobiega korozji elementów stalowych.
Czy mogę łączyć rury PEX-a i PEX-b w jednej instalacji?
Technicznie – tak, ale tylko wtedy, gdy zastosujesz kompatybilne złączki, pasujące do obu typów rur. Praktycznie jednak lepiej trzymać się jednego typu, aby uniknąć różnic w elastyczności i nieprzewidzianych problemów z kompatybilnością złączek i narzędzi.
Czy można zalać rury PEX betonem?
Tak, rury PEX można zalewać betonem, o ile spełnione są określone warunki montażowe. Rury PEX są powszechnie stosowane w systemach ogrzewania podłogowego i wylewkach cementowych. Jednak:
1. Rura powinna być odpowiedniego typu (najlepiej PEX-a lub PEX-b z barierą antydyfuzyjną EVOH).
2. Powinna być prowadzona w sposób zapobiegający naprężeniom (zachowanie promieni gięcia).
3. Zaleca się mocowanie rury do podłoża (np. na klipsach, siatce stalowej, szynie montażowej).
4. Zabrania się zalewania połączeń/złączek – łączenia powinny znajdować się poza wylewką lub w łatwo dostępnych punktach (np. w skrzynkach rozdzielczych).
Wskazówka: Warto wykonać próbę ciśnieniową przed zalaniem i sporządzić dokumentację zdjęciową ułożenia rur.
Czy PEX jest skręcany czy prasowany?
Rury PEX mogą być łączone zarówno na złączki skręcane, jak i zaprasowywane, w zależności od wybranego systemu instalacyjnego. Najczęściej spotykane typy połączeń:
1. Złączki skręcane (mechaniczne) – szybki montaż, możliwość demontażu, przydatne w modernizacjach.
2. Złączki zaprasowywane (press) – trwałe i bezobsługowe połączenie, wymagają specjalnego narzędzia (zaciskarki).
3. Złączki nasuwane (np. typu „expander”) – elastyczne, trwałe, często stosowane w systemach PEX-a.
Wskazówka: Dla instalacji ukrytych (np. w ścianie lub wylewce) zaleca się stosowanie połączeń prasowanych lub nasuwanych, ponieważ są bardziej niezawodne i szczelne.
Czy rury PEX muszą być w otulinie?
Nie zawsze, ale w wielu przypadkach otulina jest wymagana lub bardzo zalecana. Jej obecność zależy od rodzaju instalacji, lokalizacji prowadzenia rury oraz przepisów budowlanych.
W instalacjach zimnej wody użytkowej:
– Otulina zapobiega kondensacji pary wodnej (roszenia rur).
– Chroni przed przypadkowym przemarzaniem w nieogrzewanych przestrzeniach.
W instalacjach ciepłej wody użytkowej i c.o.:
– Zmniejsza straty ciepła na odcinkach prowadzonych np. przez piwnice, garaże, szyb instalacyjny.
– Przyspiesza dostępność ciepłej wody w punkcie poboru.
W instalacjach podtynkowych lub podposadzkowych:
– Otulina może kompensować rozszerzalność cieplną i zmniejszać przenoszenie dźwięków.
Wskazówka: W instalacjach c.o. i c.w.u. prowadzonych poza strefą ogrzewaną (np. strych, piwnica, garaż) zastosowanie otuliny jest obowiązkowe zgodnie z Warunkami Technicznymi.